Większość z nas od małego była uczona, że warto oszczędzać pieniądze. Jednak w praktyce o zaletach oszczędności przekonaliśmy się dopiero ostatnio – w czasie pandemii koronawirusa. W tym trudnym czasie gospodarczego spowolnienia wiele osób straciło pracę lub musiało pokrywać wydatki na utrzymanie biznesu, który nie przynosił pełnych dochodów. Oszczędności okazały się w takich sytuacjach niezwykle ważne. Jeśli szczęśliwie uniknęliśmy tego rodzaju kłopotów, z pewnością obserwowaliśmy je w obrębie naszych znajomych lub bliskich. To musiało skłonić do refleksji nad oszczędzaniem. I rzeczywiście – jak wynika z ankiety o życiu Polaków po pandemii, większość z nas powzięła postanowienie, że zacznie oszczędzać lub będzie kontynuowała oszczędzanie pieniędzy.
Jednak od postanowienia do działania droga bywa kręta. Niestety polski system edukacji pozostawia nieco do życzenia i często nikt nie uczy nas rozsądnego zarządzania domowym budżetem. Stąd nie każdy wie, co to jest lokata albo jak działa konto oszczędnościowe. Jeszcze mniej osób potrafi wskazać różnice między nimi. Postaramy się zatem w przejrzysty sposób przedstawić, jak funkcjonują te dwa najprostsze i najpopularniejsze sposoby na oszczędzanie pieniędzy.
Czy lokaty albo konto oszczędnościowe są mi w ogóle potrzebne?
Zacznijmy od tego, jaką funkcję pełni konto oszczędnościowe i lokaty. Oba te produkty bankowe działają tak, że wpłacasz na nie środki, które z założenia stanowią Twoje oszczędności – to znaczy nie potrzebujesz ich do pokrywania codziennych wydatków. Może to być nadwyżka budżetu z danego miesiąca albo regularnie odkładana kwota na konkretny cel, np. wakacje. Pojawia się jednak dość rozsądne pytanie: po co w ogóle zawracać sobie nimi głowę? Czy nie można trzymać pieniędzy na zwykłym koncie albo gotówki w domu? Oczywiście – można. Tyle że takie rozwiązanie niezbyt się opłaca.
Ani konto oszczędnościowe, ani lokaty nie powinny być traktowane jako inwestycje, choć przynoszą dochody kapitałowe w postaci odsetek. Są jednak bezpiecznym, pewnym sposobem pomnażania oszczędności. Nie ponosimy tu żadnego ryzyka, nie możemy nic stracić, w przeciwieństwie do giełdy, inwestycji walutowych czy nabywania kruszców. Są też bardzo proste w obsłudze, konto oszczędnościowe i lokaty dostępne są praktycznie w każdym banku, w którym mamy założone indywidualne konto bankowe, tak zwany rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR). Należy jednak pamiętać, że warunki kont oszczędnościowych i lokat mogą być różne w różnych bankach.
Najważniejszym powodem, dla którego warto trzymać oszczędności na lokatach lub koncie oszczędnościowym, jest inflacja. Inflacja to powolny spadek wartości pieniądza. W praktyce wygląda ona tak, że dzisiaj za 100 zł możesz kupić więcej rzeczy, niż za te same 100 zł będziesz mógł kupić za na przykład 10 lat. Jeśli więc roczna inflacja wynosi na przykład 2 procent, to nasze zamrożone lub schowane w skarpecie oszczędności tracą 2 procent swojej wartości każdego roku. A realna inflacja może być wyższa.
Jeśli wpłacimy oszczędności na konto oszczędnościowe albo lokaty, będą one powiększane o pewną kwotę – zwykle oprocentowanie kont oszczędnościowych czy lokat w skali roku nie jest wielkie, ale z założenia ma niwelować inflację. W rzeczywistości wysokość oprocentowania lokaty czy konta podobnie jak wysokość inflacji zależą od różnych ekonomicznych czynników, więc nie muszą się w konkretnym momencie pokrywać, ale zawsze oprocentowanie z lokat czy konta pozwoli nam nadrobić przynajmniej część strat z tytułu inflacji – a czasem ją przegonić.
Jak działa konto oszczędnościowe
Konto oszczędnościowe jest zwykle subkontem na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, czyli możesz je otworzyć tam, gdzie masz już „zwyczajne” konto. Z ROR-u przelewasz dowolną kwotę na konto oszczędnościowe – kiedy tylko chcesz.
Konto oszczędnościowe jest oprocentowane, co znaczy, że środki tam zgromadzone stanowią kapitał, od którego otrzymujesz odsetki. Wysokość odsetek jest podawana w skali roku, ale odsetki naliczane są zwykle w krótszym czasie, zazwyczaj co miesiąc. Możesz w dowolnym momencie zwiększyć kwotę kapitału, robiąc przelew na konto oszczędnościowe. Jeśli odsetki naliczane są co miesiąc, a konto zasilisz np. w połowie miesiąca, od zasilającej kwoty też zostaną naliczone odsetki, ale (w tym przykładzie) w połowie miesięcznej wysokości. Pozostały kapitał będzie zaś oprocentowany normalnie – tak przynajmniej jest z reguły.
Ważną cechą konta oszczędnościowego jest stały dostęp do zgromadzonych środków. Nie tylko możesz przelać dowolną kwotę na konto oszczędnościowe w dowolnym czasie, ale także możesz pobrać z konta dowolną kwotę (zwykle przelewając ją na swój ROR i z niego dysponując według uznania i potrzeby), oczywiście nie wyższą niż wysokość zgromadzonych tam środków. Jednak o ile na ROR-ze większość przelewów jest darmowych, o tyle konto oszczędnościowe ma zwykle przelewy płatne. I to dość dużo. Jest to bardzo zróżnicowane w zależności od konkretnego banku, ale najczęściej jeden przelew wychodzący z konta oszczędnościowego w miesiącu jest darmowy, za każdy kolejny musimy zapłacić np. 5 zł. Do kont oszczędnościowych nie wydaje się też kart płatniczych.
Co to jest lokata?
Lokaty stanowią alternatywę dla kont oszczędnościowych. W ich przypadku musisz z góry dysponować kwotą, którą chcesz „zamrozić”. Do lokaty nie można dopłacać nowych środków. Można jednak otwierać większą ilość lokat.
Lokaty także są oprocentowane – i tu też podaje się oprocentowanie w skali roku, bez względu na to, na jak długo zawierana jest lokata. Długość trwania lokaty może być różna – zarówno w obrębie konkretnego banku, jak i między różnymi bankami. Zazwyczaj oferuje się lokaty krótkoterminowe, np. 2- lub 3-miesięczne, oraz długoterminowe – roczne, a nawet kilkuletnie. Lokaty można też odnawiać (kapitalizując odsetki, to znaczy dodając je do wpłacanej na lokatę kwoty – lub nie). Nie można natomiast wypłacić części lub całości środków w czasie trwania lokaty. Oczywiście możemy lokatę przerwać, jeśli będzie to konieczne, w większości banków jednak tracimy wypracowane procenty i odzyskujemy jedynie pełen wkład. Są jednak banki, które umożliwiają przerwanie lokaty bez utraty odsetek.
